A. THE PATH (CON ĐƯỜNG) - Sứ mệnh là kim chỉ nam

1. Nguồn cảm hứng từ tiểu thuyết kiếm hiệp

Jack Ma và đội ngũ sáng lập Alibaba đều là fan của Kim Dung (Louis Cha) - tác giả tiểu thuyết võ hiệp nổi tiếng. Trong truyện Kim Dung, anh hùng thường là:

• Người ở rìa xã hội (như Robin Hood)

• Bảo vệ người yếu thế

• Chống lại quyền lực áp bức

Alibaba tự định vị là "hiệp khách" giúp SME đấu với tập đoàn lớn.

2. Văn hóa được đo lường cụ thể

Không giống nhiều công ty nói suông về văn hóa, Alibaba:

• 50% đánh giá nhân viên dựa trên giá trị văn hóa (không chỉ KPI doanh số)

• Nhân viên mới phải được đào tạo 1 tháng đầu về Mission-Vision-Values

• Mọi quyết định phải dựa trên 6 giá trị cốt lõi

Ví dụ thực tế: Khi khởi động Taobao (2003), Jack Ma yêu cầu mọi nhân viên phải làm động tác chống đẩy ngược (handstand push-up) trước khi vào công ty.

Tại sao? → "Để nhìn thế giới từ góc độ khác. Chúng ta không thể làm như eBay. Chúng ta phải thấy khác đi."

3. Case study: Khủng hoảng SARS (2003)

• Một nhân viên nghi nhiễm SARS → cách ly toàn công ty

• Thời điểm đó chưa có laptop phổ biến, chưa có WiFi

• Nhân viên khiêng máy tính để bàn về nhà, cắm dây mạng làm việc

• Kết quả: Không chỉ sống sót mà còn tăng trưởng mạnh nhờ thương mại điện tử bùng nổ khi mọi người ở nhà

Bài học rút ra là: "Văn hóa mạnh giúp công ty vượt qua khủng hoảng. Không phải chiến lược hay công nghệ, mà là sự cam kết với sứ mệnh."

B. HARMONY (HÒA HỢP) - Tư duy hệ sinh thái

Jack Ma thường mời nhà sinh học và sinh thái học đến thuyết trình về cách nước, không khí, thực vật, động vật tương tác trong tự nhiên.

Quan điểm của Jack: Kinh doanh giống sinh thái - mọi hành động đều có hệ quả.

Alibaba Ecosystem - Hệ sinh thái 1 nghìn tỷ USD:

Từ một website B2B, Alibaba đã tạo ra:

1. Taobao (C2C marketplace) → Vì người Trung Quốc không có nơi mua sắm đa dạng

2. Alipay (Payment) → Vì người Trung Quốc không có thẻ tín dụng (chỉ 13% dân số)

3. Tmall (B2C premium) → Vì người Trung Quốc cần hàng chính hãng

4. Alibaba Cloud → Vì chi phí thuê server Oracle/IBM quá đắt

5. Cainiao Logistics → Vì hệ thống logistics Trung Quốc lạc hậu

6. Ant Financial → Vì 800 triệu người không có tài khoản ngân hàng

7. Chip design business (2015) → Jack Ma nghĩ 10 bước về phía trước

Có thể thấy một sự ngầm hiểu quan trọng ở đây là Alibaba không lập kế hoạch tạo ra hệ sinh thái này từ đầu. Họ giải quyết từng vấn đề xã hội một và hệ sinh thái tự nhiên hình thành.

Brian cũng nhấn mạnh rằng: "Nếu bạn hỏi tôi năm 1999 liệu chúng tôi có tạo ra tất cả những thứ này không, tôi sẽ nói 'không thể nào'. Nhưng chúng tôi liên tục thấy nhu cầu của khách hàng và giải quyết nó."

C. UNITY OF CONTRADICTIONS (THỐNG NHẤT MÂU THUẪN) - Nghệ thuật cân bằng

Trong tư duy phương Tây: Mọi thứ là nhị phân (binary)

• Hoặc doanh nghiệp LỚN hoặc doanh nghiệp NHỎ

• Hoặc LÀM TỪ THIỆN hoặc KIẾM LỜI

• Hoặc MỘNG MƠ hoặc THỰC TẾ

Nhưng Alibaba đã phá vỡ hoàn toàn logic nhị phân này.

Họ chứng minh rằng những cặp đối lập chỉ trông có vẻ mâu thuẫn, nhưng thực chất hoàn toàn có thể cùng tồn tại và bổ trợ cho nhau. Nhờ đó, Alibaba đã tạo ra một mô hình phát triển vừa bền vững, vừa có tốc độ tăng trưởng thuộc dạng nhanh nhất thế giới.

Điển hình như:

1. Phục vụ doanh nghiệp nhỏ nhất nhưng trở thành công ty lớn nhất
Alibaba không bắt đầu bằng việc phục vụ các tập đoàn lớn. Ngược lại, họ xây dựng đế chế thương mại điện tử lớn nhất thế giới bằng cách tạo nền tảng cho hàng triệu SME. Chính việc phục vụ những đơn vị nhỏ nhất đã tạo nên sức mạnh cộng hưởng mạnh mẽ nhất.

2. Kết hợp tinh thần từ thiện với tư duy kinh doanh
Jack Ma luôn nhấn mạnh tầm nhìn vị tha – giúp người khác kinh doanh thành công trước khi nghĩ đến lợi nhuận của mình. Tuy nhiên, tinh thần altruistic (vị tha) này không loại trừ tính hiệu quả. Alibaba vẫn vận hành như một doanh nghiệp toàn cầu với hệ thống kinh doanh bền vững.

3. Giữ trọn ước mơ nhưng luôn hành động thực tế
Alibaba đặt ra những mục tiêu rất tham vọng, nhưng họ không mơ mộng viển vông. Mỗi bước phát triển đều được triển khai bằng chiến lược khả thi, theo từng giai đoạn. Đó là cách họ cân bằng giữa cảm hứng và tính thực tiễn.

4. Giao hòa tinh hoa Phương Đông và Phương Tây
Alibaba kết hợp triết lý Đạo – hướng đến sự hài hòa, cân bằng và bền bỉ – với tư duy quản trị mang hơi thở Silicon Valley: tốc độ, đổi mới, khả năng mở rộng.
Sự hòa quyện này tạo nên một mô hình rất riêng: không thuần Á cũng không thuần Âu, mà là con đường thứ ba.

Công thức chiến lược - WANT, MAY, CAN

Brian đã chia sẻ công thức chiến lược nội bộ mà Alibaba sử dụng như sau: